ŚW Tomasz Suma T1, Teologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ś
W . T O M A S Z Z A K W I N U
S U M A T E O L O G I C Z N A
Tom 1
_________________________
O B O G U
C Z
ĘŚĆ
I
( 1, 1-13 )
Przeło
Ŝ
ył i obja
ś
nieniami zaopatrzył
o. Pius BEŁCH, O.P.
"Jak najgor
ę
cej pragniemy, by z ka
Ŝ
dym dniem
wzrastała liczba ludzi czerpi
ą
cych z dzieł Tomasza z
Akwinu o
ś
wiat
ę
i nauk
ę
; dotyczy to nie tylko ksi
ęŜ
y i
ludzi wielkiej nauki... Wielce te
Ŝ
sobie
Ŝ
yczymy, by ze
wzgl
ę
du na potrzeby Chrze
ś
cija
ń
stwa coraz wi
ę
cej
wydobywano skarbów z jego wskaza
ń
. Trzeba wi
ę
c
jego pisma tłumaczy
ć
i wydawa
ć
w jak najwi
ę
kszej
ilo
ś
ci j
ę
zyków..."
Papie
Ŝ
Jan XXIII, 16 wrze
ś
nia 1960
(AAS. 25.X.1960)
NAKŁADEM KATOLICKIEGO O
Ś
RODKA
WYDAWNICZEGO "VERITAS"
4-8, PRAED MEWS, LONDON, W.2.
ZAWARTO
ŚĆ
TOMU 1
1. Słowo do polskiego wydania - ks. Stanisław Bełch
2. Błogosławie
ń
stwo Papie
Ŝ
a Jana XXIII dla polskiego wydania Sumy
3. List Ojca
ś
w. Pawła VI z okazji 700-lecia
ś
mierci
ś
w. Tomasza z Akwinu
4. Przedmowa
5. Traktat: O BOGU (1, 1-12)
6. Odnośniki do tekstu (wykaz źródeł)
7. Objaśnienia tłumacza
8. Skorowidz rzeczowy i nazwisk
9. Spis rzeczy
S Ł O W O
D O P O L S K I E G O W Y D A N I A
Na szczególną wagę pism św. Tomasza z Akwinu, wielkiego nauczyciela
Kościoła i ludzkości, wskazują papieŜe i najwybitniejsi myśliciele - dawni i nam
współcześni. Dantemu przewodnikiem po sferze niebieskiej nie jest juŜ Beatrycze
lecz Tomasz. On to wyjaśnił mu owe "Ŝarliwe słońca" wydające "dźwięki", wiąŜące
się w "nową naukę". On to "wzrósł tam jak świecznik, co się nie koleba"
[1]
. W ocenie
Leona XIII nauka św. Tomasza jest najlepszą drogą w studiach filozoficznych i
teologicznych, a ponadto jest ona wyjątkowo uŜyteczna "jako lekarstwo przeciw
chorobom naszych czasów", dając zdrowe zasady myślenia
[2]
.
Kodeks Prawa Kanonicznego zobowiązuje profesorów studiów teologicznych,
by wszystkich kandydatów do kapłaństwa formowali w filozofii i teologii stosownie do
sposobu myślenia, nauki i zasad św. Tomasza jako Nauczyciela wprost
anielskiego
[3]
. Sobór Watykański II w nauce teologii nakazuje posługiwanie się
metodą badań, której mistrzem jest św. Tomasz z Akwinu
[4]
.
Św. Tomasz jest przewodnikiem nie tylko w sferze czystego myślenia, w teorii.
Nasz Paweł Włodkowic wziął jego naukę za podstawą swych rozwiązań w dziedzinie
prawa narodów:
ius gentium
i w układzie stosunków międzynarodowych, w którym
państwa niechrześcijańskie mają miejsce i prawa równe z chrześcijańskimi; był on
pierwszym w Ŝądaniu, by nauka Doktora Anielskiego o tym, z czystej teorii stała się
obowiązującym prawem
[5]
. W sprawach reform w dziedzinie sprawiedliwości
społecznej Leon XIII i Pius XII opierali się na wskazaniach tego Doktora Kościoła.
PapieŜ Jan XXIII uzaleŜnił uskutecznienie uchwał Soboru Watykańskiego II od
pilności w poznawaniu nauki św. Tomasza z Akwinu
[6]
. Paweł VI wyraził Ŝyczenie:
"Profesorowie ... niech z czcią słuchają głosu doktorów Kościoła, wśród których
święty Akwinata zajmuje szczególne miejsce; tak wielka jest bowiem potęga umysłu
Doktora Anielskiego, miłość prawdy tak szczera, tak ogromna mądrość w badaniu,
wyjaśnianiu i łączeniu najodpowiedniejszym węzłem jedności najwyŜszych prawd, Ŝe
jego nauka jest najskuteczniejszym narzędziem nie tylko do załoŜenia bezpiecznych
fundamentów wiary, ale takŜe do przyjęcia z poŜytkiem i bez obawy owoców
zdrowego postępu"
[7]
.
Według soborowej Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim
[8]
"Kościół otacza
gorliwą opieką równieŜ szkoły wyŜsze, zwłaszcza uniwersytety; w tych, które naleŜą
do niego, dba usilnie o to, aby poszczególne dyscypliny tak rozwijały się w oparciu o
własne załoŜenia, własną metodę oraz własną swobodę badania naukowego, iŜby z
dnia na dzień moŜna było osiągnąć głębsze ich zrozumienie i aby po
najdokładniejszym rozwaŜeniu nowych problemów i badań bieŜącej doby moŜna było
głębiej poznać, w jaki sposób wiara i rozum prowadzą do jednej prawdy, podąŜając
tu śladami doktorów Kościoła, a szczególnie św. Tomasza z Akwinu. Takim
sposobem ma wytworzyć się jakby publiczna, stała i powszechna obecność myśli
chrześcijańskiej w całym wysiłku skierowanym ku rozwijaniu wyŜszej kultury, a
wychowankowie tych instytutów mają kształtować się na ludzi naprawdę
odznaczających się nauką, przygotowanych do spełniania powaŜnych obowiązków
społecznych oraz na świadków wiary w świecie".
Pielgrzymka Pawła VI do trzech miejsc związanych z Ŝyciem św. Tomasza w
700-lecie jego zgonu (1274), pomimo podeszłego wieku 77 lat, jest znamiennym
wyrazem czci dla tego wielkiego myśliciela, a zarazem podkreśleniem roli jego nauki
w świecie obecnego chaosu. Przy tej sposobności PapieŜ wypowiedział o św.
Tomaszu znamienne słowa: "Z rozmyślania nad jego postacią i jego nauką zda się
promieniować wezwanie: Ufaj prawdzie myśli religii katolickiej, bronionej, wyłoŜonej i
wyraŜonej przez niego". W Aquino nazwał Tomasza "największym teologiem nie
tylko średnich wieków, ale takŜe naszych czasów". Zaapelował do wszystkich
profesorów filozofii i teologii, by brali wzór ze św. Tomasza w obronie prawdy
religijnej w jej autentycznym wyrazie (Oss. Rom. 27.9.1974).
* * *
Motte polskiego wydania arcydzieła św. Tomasza z Akwinu, jego "Sumy
Teologicznej", są znamienne zdania Jana XXIII: "Jak najgoręcej pragniemy, by z
kaŜdym dniem wzrastała liczba ludzi czerpiących z dzieł Tomasza z Akwinu oświatę i
naukę; dotyczy to nie tylko księŜy i ludzi wielkiej nauki ... Wielce teŜ sobie Ŝyczymy,
by ze względu na potrzeby Chrześcijaństwa coraz więcej wydobywano skarbów z
jego wskazań. Trzeba więc jego pisma tłumaczyć i wydawać w jak największej ilości
języków..."
[9]
.
Liczne oświadczenia ostatnich papieŜy oraz Soboru mogą wywołać zdziwienie,
Ŝe Kościół na progu trzeciego tysiąclecia jeszcze tak bardzo zaleca naukę myśliciela
średniowiecznego. Ale poznanie tej nauki, jej uniwersalizmu, realizmu, obiektywizmu
oraz chrześcijańskiego humanizmu i optymizmu - uzasadnia te zalecenia, wykazując
ponadczasową jej wartość i trwałą aktualność.
By lepiej zrozumieć tę szczególną aktualność nauki św. Tomasza w czasach
dzisiejszych, naleŜy sobie uprzytomnić, Ŝe św. Tomasz, podobnie jak my dziś, Ŝył w
okresie przełomowym wielkiego kryzysu w Kościele oraz burzliwych przemian
gospodarczych, społecznych, politycznych oraz ideologicznych (głównie wskutek
wojen krzyŜowych).
Urodził się w roku 1225 w Rocca Secca, w królestwie neapolitańskim, jako syn
Landulfa hrabiego Akwinu. Od 5 do 14 roku Ŝycia uczył się w klasztorze
benedyktynów na Monte Cassino, gdzie wówczas opatem był jego wuj, Sinibald. Były
to czasy walki cesarstwa niemieckiego, a zwłaszcza Fryderyka II, z papiestwem, tuŜ
po zburzeniu klasztoru przez tegoŜ cesarza. W odbudowanym klasztorze młodociany
Tomasz ukończył szkołę podstawową i średnią. Po ponownym zniszczeniu klasztoru
przez Fryderyka II Tomasz, za radą wuja Sinibalda, w roku 1239 rozpoczyna studia
uniwersyteckie w Neapolu na wydziale humanistycznym pod kierunkiem wybitnych
profesorów. Po ukończeniu studiów w roku 1244 wbrew woli rodziców, którzy go
chcieli zrobić arcybiskupem Neapolu lub opatem Monte Cassino, wstępuje do zakonu
dominikanów. Porwany przez rodzonych braci w czasie podróŜy do ParyŜa, został
zamknięty w więzieniu na zamku rodzinnym. Oswobodzony dzięki pomocy swej
siostry, wraca do dominikanów w Neapolu, skąd przełoŜeni wysłali go na wyŜsze
studia do ParyŜa, gdzie na Sorbonie wykładał wówczas genialny dominikanin, św.
Albert, zwany Wielkim. Po paru latach wraz z nim udaje się Tomasz na uniwersytet
do Kolonii. W roku 1252, w dwa lata po śmierci Fryderyka II (kazał on zamordować
Tomaszowego brata, Rinaldo, za wierność papiestwu) - Tomasz zostaje profesorem
Sorbony w ParyŜu i tu pisze pierwsze swoje dzieła. W ParyŜu ścierały się wówczas
róŜne prądy umysłowe, a przede wszystkim neapolitański pseudoaugustynizm z
wpływami filozofii arabskiej, Ŝydowskiej i arystotelesowskiej, zagraŜającymi wierze
chrześcijańskiej. Tomasz miał wstręt do wszelkiego eklektyzmu czy synkretyzmu, do
wszystkich zlepków myślowych. Uczciwość kazała mu takŜe w nauce dąŜyć tylko do
prawdy, kochać ją i szanować, bez względu na to, przez kogo byłaby odkryta i
powiedziana. Nie zamierzał tworzyć nowego systemu filozoficznego czy
teologicznego. Pragnął jedynie znaleźć lepszą i skuteczniejszą drogę do poznania
prawdy, czyli metodę. Stwierdziwszy, Ŝe zarówno przesadny spiritualizm
neapolitański jak i sensualizm filozofii Arystotelesa w ujęciu arabskim schodzą na
manowce i do poznania pełnej prawdy nie prowadzą, i przekonawszy się, Ŝe skoro
Bóg jest twórcą tak natury jak i Objawienia oraz Łaski, nie moŜe być sprzeczności
między prawdami objawionymi i naturalnymi, ani między porządkiem przyrodzonym a
nadprzyrodzonym, gdyŜ wszystko co pochodzi od Boga, a więc takŜe ciało ludzkie i
jego naturalne skłonności, naleŜy uznać za dobre. Za podstawowe źródło poznania
trzeba uznać nie idee wrodzone, bo takich nie ma, ale rzeczywistość, którą
poznajemy przy pomocy zmysłów i rozumu. Filozofię naleŜy oprzeć na
powszechnych i podstawowych zasadach istnienia i działania, tak by wszystkie
ułamki prawdy, znajdujące się w róŜnych sytuacjach moŜna było zespolić w jedną
ograniczoną całość bez jakiejkolwiek sprzeczności, gdyŜ tylko w świetle tych
pierwszych zasad takŜe prawdy, które wydają się sprzeczne, gdy ujmujemy je pod
kątem wtórnych, szczegółowych zasad, okazują się zgodne, jeśli ujmujemy je w
świetle pierwszych zasad bytu, gdyŜ wszelka prawda sprowadza się do bytu.
Dzięki zastosowaniu tej metody naukę św. Tomasza cechuje a) uniwersalizm
przeciwstawiający się indywidualizmowi neoplatońskiemu, b) realizm umiarkowany,
przeciwstawiający się skrajnemu realizmowi Platona i nominalizmowi, c) obiektywizm
dzięki głoszeniu przekonania, Ŝe rzeczy zewnętrzne są nam dane w poznaniu
bardziej bezpośrednio niŜ wewnętrzne, d) intelektualizm przez naukę o
pierwszeństwie umysłu w poznaniu i działaniu przed wolą, e) personalizm przez
podkreślenie godności i praw osoby ludzkiej oraz jej integralnego doskonalenia jako
celu postępowania i sprawdzianu jej moralnej wartości, f) humanizm przez uznanie
za dobre tego wszystkiego, co naleŜy do natury ludzkiej czyli jest zgodne z rozumem
[ Pobierz całość w formacie PDF ]